محافظ برق یک وسیله الکترونیکی است که از وسایل برقی مانند یخچال، ماشین لباسشویی، پکیج و… در برابر نوسان‌های ولتاژ AC در خطوط شبکه برق رسانی محافظت می‌کند. دستگاه محافظ ولتاژ (موج گیر) این کار را با مسدود کردن ورودی ولتاژ یا انتقال آن به زمین این کار را انجام می‌دهد. هر گونه نوسان ولتاژی برای یخچال‌ها خطرناک است، زیرا نه تنها شامل لوازم الکترونیکی پیچیده هستند، بلکه یک کمپرسور نیز دارند. بنابراین استفاده از محافظ برای روشن کردن یخچال الزامی است .
عمر مفید یک یخچال در صورت استفاده درست حداقل 17 سال است، اما به دلیل استفاده و نگهداری نادرست این مقدار معمولاً کاهش می‌یابد. افزایش ناگهانی ولتاژ اصلی‌ترین علت خرابی یخچال و فریزرها است، زیرا باعث افزایش ناگهانی جریان الکتریکی و تولید گرمای بیش از حد می‌شود. گرمای ایجاد شده معمولاً به سه قسمت از اجزای یخچال آسیب وارد می‌کند.
اجزای الکترونیکی (بورد کنترلی)
کمپرسور و یا موتور
یخ ساز
چرا نوسان برق یخچال را خراب می‌کند؟
بورد کنترلی یخچال معمولاً از اجزای الکترونیکی تشکیل شده است و جریان زیاد باعث تولید گرمای بیش از حد و خراب شدن آن می‌شود. البته بورد در مقایسه با سایر اجزا قیمت ارزان‌تری دارد و اگر آسیب ببیند عموماً به راحتی قابل تعویض است.
کمپرسور مهمترین قسمت یخچال است که شامل موتور نیز می‌شود. عملکرد کمپرسور یخچال مستقیما به کیفیت برقی که وارد آن می‌شود، بستگی دارد. کمپرسور از سایر اجزا حساس‌تر است، زود خراب می‌شود و اصلی‌ترین علت خرابی آن افزایش سرعت جریان ورودی است. هزینه تعویض و تعمیر کمپرسور معمولاً بالا است و اگر خراب شود، عموماً قابل تعمیر نیست و نهایتاً مجبور به تعویض یخچال می‌شویم.
از دیگر اجزای حساس به افزایش ولتاژ، یخ ساز است. ورود جریان بیشتر از محدوده مجاز باعث تولید گرمای زیاد در اجزای یخچال و اتصال‌کوتاه (سوختن) اجزای الکتریکی یخ ساز می‌شود. البته قطعات الکتریکی یخ ساز اگر در بازار پیدا شوند، نسبتاً ارزان و به راحتی قابل تعویض هستند.
محافظ یخچال خوب چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد؟
محافظ‌های یخچال موجود در بازار مارک و مدل‌های متنوعی دارند. اگرچه تمامی آنها نهایتاً از وسایل شما محافظت می‌کنند، اما پیش از اقدام به خرید محافظ یخچال خوب باید مواردی را بدانید تا بتوانید بهترین و مناسب‌ترین برند را خریداری کنید. در هنگام خرید این نکات را در نظر بگیرید:
1- نوع هسته یا مغزی
احتمالاً اگر پیش از این محافظی خریده باشید، با کلمات سرامیکی و پلی آمید آشنایی دارید. هسته عموماً از مواد سرامیکی یا پلی آمید (پلاستیکی) ساخته می‌شود. هسته سرامیکی (چینی) اگرچه ساختار شکننده‌تری دارد اما مقاوم‌تر است. سرامیک در جریان‌های بالا عملکرد بهتری دارد و در آمپرهای زیاد گرم نمی‌شود. به همین دلیل محافظ با هسته سرامیک طول عمر بیشتری دارد و گران‌تر است. هسته پلی آمید که به اسم هسته پلاستیکی نیز شناخته می‌شود در مقایسه با سرامیک ارزان‌تر است و به دلیل ایجاد ارتباط آسان و راحت بین سیم‌ها در اتصالات الکتریکی پرکاربرد است. هسته پلی آمید در برابر جریان‌های ورودی بیش از حد ممکن است آب شود.
2- چراغ‌های ال ای دی LED برای نمایش حالت کاری محافظ
بر روی هر محافظ ولتاژی باید حداقل 3 و در حالت استاندارد 4 چراغ برای نمایش وضعیت محافظ و نوع جریان برق ورودی به وسایل برقی، تعبیه شود. ال ای دی‌های روی محافظ‌های برق در سه رنگ سبز، زرد و قرمز هستند. زمانی که ال ای دی سبز رنگ روشن است، محافظ در حالت عادی کار می‌کند و جریان برق به یخچال وارد می‌شود. ال ای دی قرمز رنگ زمانی روشن می‌شود که دامنه ولتاژ ورودی به محافظ بیش از 250 ولت و کمتر از 170 ولت باشد. در این حالت محافظ، مانع از ورود جریان به یخچال می‌شود و از آسیب به بورد و کمپرسور آن جلوگیری می‌کند. با بازگشت دامنه ولتاژ به مقدار ایمن، تایمر محافظ شروع به کار می‌کند و چراغ ال ای دی زرد رنگ روشن می‌شود. تایمر بعد از زمان تقریبی ۳ تا ۵ دقیقه جریان برق را برقرار می‌کند و محافظ به حالت کار عادی باز می‌گردد و چراغ سبز رنگ روشن می‌شود.
3- طول کابل
مدل‌های مختلف عرضه شده در بازار، طول کابل‌های متفاوتی دارند. البته محافظ ممکن است بدون کابل باشد و مستقیماً به پریز وصل شود که بیشتر برای کولر گازی و پکیج مناسب است. طول کابل محافظ‌ها از 1 تا 5 متر متغیر است. لازم است پیش از اقدام به خرید فاصله یخچال و فریزر را تا پریز دیوار، با متر اندازه گیری کنید. بهتر است کابل محافظ، طول بیشتری از فاصله‌ای که اندازه گرفتید، باشد. طول کابل مناسب باعث می‌شود، محافظ روی زمین قرار گیرد و آویزان نباشد.
4- تعداد پورت یا خروجی
ابتدا تعداد وسایلی را که قصد دارید به محافظ بزنید، مشخص کنید، سپس محافظی را بخرید که حداکثر دو پورت داشته باشد. البته شرکت‌های سازنده، محافظ یخچال را معمولاً با دو پورت طراحی می‌کنند که یک پورت برای یخچال و خروجی دیگر برای فریزر استفاده شود. توصیه می‌شود که محافظ با تعداد خروجی زیاد را برای یخچال استفاده نکنید و از محافظ برای روشن کردن وسایل دیگر به‌طور همزمان استفاده نکنید. اگر به دنبال ایمنی بیشتر هستید، سراغ محافظ با پریز ارت‌دار بروید.
5- جریان و توان
توان محافظ‌های موجود در بازار بیش از ۱۰۰۰-۱۵۰۰ وات است. البته برای یخچال، محافظ با توان تقریبی ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰ بهتر است. جریان مناسب برای یخچال 10 آمپر است. البته از توان‌های بیشتر نیز برای یخچال می‌توانید استفاده کنید.
6- علامت استاندارد
هنگام خرید هر محصول الکتریکی، توجه به علامت استاندارد بسیار مهم است. محافظ با علامت استاندارد، تمامی فاکتورهای مهم یک محصول خوب را دارد، عملکرد آن ایمن است و در نتیجه آسیب جبران ناپذیری به وسایل الکتریکی وارد نمی‌کند.
7- گارانتی و خدمات پس از فروش
معمولاً برندهای ایرانی تولید کننده محافظ، همراه با محصول گارانتی نیز ارائه می‌دهند. محصول با گارانتی به شما این اطمینان را می‌دهد که در صورت عملکرد غیرعادی یاخرابی بتوانید کالا را تعویض و یا تعمیر کنید.